In September 2018 is de gemeente Eindhoven begonnen met het verbouwen van de Vestdijk. Deze drukke doorgaande weg dwars door het centrum van Eindhoven heen, zal worden getransformeerd naar een gezellig stadsboulevard. Door het vele autoverkeer wat over de Vestdijk rijdt, was dit voorheen een zeer vervuilende straat, zo vervuilend dat dit een risico is voor bouwprojecten in de omgeving. Om de vervuiling tegen te gaan is besloten om de straat auto-luwer te maken. Door de straat autoluwer te maken, en er gelijk een stadsboulevard van te maken, zullen de gebieden aan de andere kant van de Vestdijk meer aansluiting krijgen met de stad. Het VDMA terrein, welke nog verbouwd moet worden, alsmede het MariënHage complex en het NRE terrein krijgen zo een betere toegang.

Onderandere het VDMA terrein zal beter toegankelijk worden aangezien de Vestdijk er beter op wordt ingericht.

Geschiedenis

Hoewel de grachten in de jaren allemaal zijn gedempt, is de Dommel nog prominent aanwezig in het centrum van Eindhoven.

Toen Eindhoven stadsrechten kreeg in 1232, konden er gelden worden verdiend waarmee van de stad een vesting gemaakt kon worden. In 1340 is de stad uiteindelijk ook een "Stadsvest", waarbij in 1389 de vestingswerken verstevigd zullen worden. In de 16e eeuw heeft de stad een flink "versteviging" welke bestaat uit een gracht (de "Vest" genaamd), aarde wallen, 3 stenen stadspoorten en het kasteel Ravensdonck. Tijdens de Tachtigjarige oorlog met Spanje wordt in 1583 de versteviging afgebroken door de Spanjaarden zodat de stad niet meer verdedigd kan worden wanneer overgenomen. De grachten rondom de stad blijven hierbij bestaan.

Aan de buitenzijde van de gracht ontstaan dijken met wegen erop. Aan de oostkant van de stad ontstaat zo de weg die de "Dijk" wordt genoemd. Deze dijk dient, net zoals de "Kloosterdijk" (nu Ten Hagestraat), als weg naar de motte "Ten Hage" waar nu Mariënhage is gevestigd. Aan de Kloosterdijk bevond zich nog een kasteel, het "Kasteel van Eindhoven" "Ravensdonck". Dit kasteel werd kort voor 1420 gebouwd en in 1676 weer afgebroken. Op de funderingen van dit kasteel is in 1829 de villa Ravensdonck gebouwd. Vanaf deze tijd zijn er meerdere villa's aan de Dijk gebouwd, welke (als de Vest in de weg lag) werden verbonden met de weg door middel van bruggetjes.

Begin 2020 is een nieuwe muur opgeleverd, deze muur is gebouwd op de plek waar vroeger het kasteel heeft gestaan. Doormiddel van deze muur is de geschiedenis zichtbaar geworden.

De Dijk

Het pad over de dijk lag buiten Eindhovens grondgebied, maar na een grenscorrectie in 1866 werd de "Dijk" bij Eindhoven gevoegd. Sinsdien heeft het pad verschillende namen gekregen. Aangezien voor 1920 nog niet alle straatnamen waren vastgelegd, komen er in de eerste jaren verschillende namen voor. De naam "Dijk" en "Lange Dijk" (ook wel "Langen Dijk" of "Groote Dijk" genoemd) vindt je het meeste terug. Ook wordt er regelmatig melding gemaakt van de "Kloosterdijk", omdat het pad naar het Klooster MariënHage leide, echter had de huidige Ten Hagestraat dezelfde naam. Nadat in 1866 de spoorlijn Eindhoven-Boxtel is aangelegd, is er een weg vanaf het station naar de markt aangelegd, de "Nieuwstraat". De aanleg van deze straat zorgde ervoor dat de "Dijk" in 2 delen werd gesneden. In de volksmond zou het korte stuk voortaan de "Korte Dijk" en het lange stuk de "Lange Dijk" genoemd worden.

De vroeger Lange Dijk.

Toen de verschillende gemeentes in 1920 bij elkaar werden gevoegd werd voor het eerst alle straatnamen officieel vastgelegd. De Korte Dijk en Lange Dijk kregen vanaf dit moment samen de naam "Vestdijk". De Kloosterdijk bestond op een andere locatie ook al waardoor deze straat sindsdien "Ten Hagestraat" heet. In 1929 werd de gracht uiteindelijk gedempt om de weg te kunnen verbreden, hierdoor verdwenen ook alle bruggetjes die naar de villa's aan de andere kant van de Vest leiden.

Ondertussen werd in de jaren 20 verderop in de stad tussen de Geldropseweg en de Stratumsedijk de "Hertogstraat" aangelegd. Tussen de Bleekstraat (welke langs de Dommel liep) en de Hertogstraat lag de Bleekweg. Kort voor het uitbreken van de 2e Wereld Oorlog zijn er plannen gemaakt om de Vestdijk te verlengen naar de Bleekweg. De T-splitsing bij de Ten Hagestraat zou hierdoor een kruispunt worden en bij de Bleekweg/Bleekstraat zou een brug over de Dommel komen. De toegang tot de stad zou niet meer over de Kanaalstraat/Ten Hagestraat gaan maar over het nieuwe deel van de Vestdijk. Pas na de oorlog kon dit plan uitgevoerd worden. De Bleekweg zou hierbij gedeeltelijk een naamsverandering krijgen, voortaan zou deze ook de "Vestdijk" gaan heten waardoor de Vestdijk voortaan aan zou sluiten op de Hertogstraat.

Bebouwing

In alle jaren is de straat vaak veranderd, uitgebreid, etc. Ook de bewoning direct aan de weg is regelmatig veranderd. Waar in het begin statige herenhuizen stonden, zijn later fabriekspanden en het Binnenziekenhuis gebouwd. Waar ooit een luciferfabriek zijn productie startte, is dit pand later overgegaan naar een autogarage. Na bombardementen is dit pand deels opnieuw opgebouwd, waardoor er na de oorlog een nieuw hoger gebouw stond waar ook de zusters van het binnenziekenhuis konden verblijven. De statige herenhuizen werden rustig aan verlaten, waardoor hier nieuwbouw kon komen. Het ziekenhuis is ook weggegaan en momenteel staan in deze straat modernere kantoorpanden, een ingang van de Heuvel Galerie, het Pullman(voorheen Dorint en Cocagne geheten) hotel. Maar ook historische panden zijn nog steeds zichtbaar in het straatbeeld.

Langs de Vestdijk is door de jaren heen veel veranderd, zoals hier de Groene Toren op de kruising Vestdijk-Nieuwstraat

Vervuiling

In de loop der jaren is de Vestdijk een steeds drukkere weg geworden. Door de jaren heen is gebleken dat de lucht in het centrum "aantoonbaar slecht voor je gezondheid" is. Door het vele autoverkeer en er veel hoogbouw staat, kan de vervuilde lucht niet weg. Hierdoor is de Vestdijk 1 van de oorzaken van de verontreinigde lucht in het centrum en moet aangepakt worden. In 2017/2018 was het zelfs zo erg dat er dit een risoco vormde voor verschillende bouwprojecten. Om de problemen op te lossen is een plan gemaakt om het centrum "autoluwer" te maken, dit houdt vooral in dat het verkeer wat niet in het centrum hoeft te zijn, geweerd wordt. Niet alleen de Vestdijk staat op de planning om aangepast te worden, ook de Vonderweg, Fellenoord, Mauritsstraat, Keizersgracht, Emmasingel en de Wal staan op de planning. Er moet minder ruimte komen voor de vervuilende auto's en meer plek voor schonere voertuigen zoals fietsen, schonere auto's, etc. De eerste straat die aangepakt gaat worden is de Vestdijk.

Over het plan is veel te doen, er zijn voor- en tegenstanders, zowel in de politiek als op straat. Iedereen heeft er een mening over. Doordat er veel meningen zijn, is er ook wat onrust over het plan ontstaan. Zal dit plan wel gaan werken en wat voor effect zal dit hebben op de rest van de stad. Zodra er minder auto's over de Vestdijk kunnen, waar blijven deze auto's dan? Gaan de mensen meer gebruik maken van het openbaar vervoer? Of de fiets? In de stad hoor je vaak dat de gemeente eens iets moet doen aan het openbaar vervoer zodat meer mensen hier gebruik van gaan maken. Onder de tegenstanders zitten ook de ondernemers, deze willen een goede bereikbaarheid voor de winkels behouden en veel ondernemers zien de bereikbaarheid door dit plan juist afnemen. Onder de voorstanders zie je de bewoners die aan de Vestdijk wonen, de lucht is na enkele proeven al veel schoner geworden, wat te zien is aan de ramen.

Na een proef voor de verbouwing zagen de omwonenden duidelijk verschil in de vervuiling. De lucht is al een stuk schoner geworden.

De proef

Tijdens de proef reden de fietsers over de straat zelf. Auto's negeerde de knip masaal. Foto genomen vanuit de knip.

Om te testen of het autoluwer maken van het centrum ook daadwerkelijk bijdraagt aan een schonere lucht is er voor de verbouwing een proef opgesteld. Midden in de Vestdijk (op de kruising Vestdijk-Ten Hagestraat) is een "knip" aangebracht waardoor auto's niet meer rechtdoor over de Vestdijk konden. Het doorgaande verkeer moest een andere route nemen terwijl het verkeer wat in het centrum moest zijn nog wel over de Vestdijk kon. Ook is de straat versmald van 2 naar 1 rijstrook, hierdoor kunnen er minder auto's rijden. De overgebleven rijstrook is tijdelijk ingericht als fietspad.

Wat men ziet in deze proef is dat het verkeer de "knip" massaal ontwijkt, wat soms tot gevaarlijke situaties leidt. De bewoners zijn blij met deze proef, zij merken nu al dat de ramen minder vuil zijn en dat ze rustiger buiten op het balkon kunnen zitten. De automobilisten vinden het minder aangezien ze nu niet makkelijk meer door de stad kunnen rijden. De knip zal niet terugkomen in het definitieve plan, tenzij de luchtverontreiniging na de verbouwing nog steeds te hoog is. Hier zal in de komende jaren onderzoek naar gedaan worden.

De verbouwing

Op 3 september 2018 starte de verbouwing van de Vestdijk.

Op 3 september 2018 is begonnen met de verbouwing van de Vestdijk. Vanaf de stationszijde, waar vroeger de "korte Dijk" lag, zal naar de Hertogstraat worden toegewerkt. De Hertogstraat wordt ook meegenomen in de verbouwing. Het autoverkeer word tijdens de gehele verbouwing omgeleid, om toch de bereikbaarheid van het centrum te waarborgen wordt de complete verbouwing in fases opgedeeld. Ook wordt het stuk Vestdijk wat open is tijdens de gehele verbouwing ingedeeld als 2 richtingsverkeer.

Tijdens de verbouwing wordt niet alleen alles boven de grond aangepakt, ook onder de grond wordt veel aangepast. Rioleringen worden nagekeken en vervangen, of juist bijgelegd. Leidingen worden nagekeken, etc. Maar ook archeologie wordt uitgevoerd waar nodig is, de Vestdijk is van groot historisch belang, misschien vinden ze nog wel iets moois terug.

Waterberging en afvoer

In de Kanaalstraat wordt een nieuw riool gelegd.

Het gebied rondom het station staat erom bekend dat het hier behoorlijk nat kan zijn. Na een flinke regenbui staat het hier vaak blank, met name de Vestdijktunnel. De laatste jaren is er al veel aan gedaan, nu de Vestdijk toch op ligt kunnen hier ook maatregelen genomen worden. Om in de toekomst het regenwater beter af te voeren, wordt de ondergrond direct onder de weg aangepakt. Onder de straat komt een soort van bassin met stenen waarin het water wordt opgevangen tijdens een regenbui. Normaal gesproken wordt met dit systeem het water geleidelijk afgevoerd naar de ondergrond. Maar omdat de ondergrond al erg nat is (doordat het de rand van een moerasgebied is en er vroeger een gracht heeft gelegen) kan dit helaas niet. Het water in dit bassin wordt doormiddel van buizen afgevoerd naar de Dommel. Pas als het veel te veel wordt, wordt het overtollige water via de riolering afgevoerd.

Aangezien de riolering nu al regelmatig vol zit, wordt deze gelijk uitgebreid. Het regenwater van de Vestdijk gaat naar de Dommel, maar op andere plaatsen gaat dit nog steeds het riool in. Dit betekend dat bij een hevige regenbui nog steeds veel regenwater in het riool terecht komt, met een uitbreiding van het waarbij het "gewone riool" en het "regenwater riool" wordt gescheiden kan er meer in de buizen. Ook wordt gelijk het oude riool nagekeken waar nodig, tot nu toe heeft dit nog niet geleid tot vervanging.

Het bassin welke onder de weg komt te liggen samen met de buizen die het water afvoeren naar de Dommel

Kabels en leidingen

Voordat men gaat graven naar de kabels wordt eerst gekeken waar ze precies liggen.

In de grond liggen vele kabels; elektra, TV, telefoon, etcetera. Nu de straat toch open gaat kunnen deze kabels gelijk worden gecontroleert en eventueel verlegd. Ook worden nieuwe kabels aangelegd. Voordat de straat compleet open gaat controleert men alle kabels, zodoende zorgt men voor zo min mogelijk oponthoud. Ook worden alle gasleidingen aangepakt, de oude gasleiding is afgesloten en gaat helemaal weg. Wat niet nodig is hoeft niet in de grond te blijven liggen.

Ook zijn er nieuwe elektriciteitskasten geplaatst, met veel nieuwe kabels is het nodig om ook nieuwe kasten neer te zetten.

De vele nieuwe kabels worden aangesloten op nieuwe kasten.

Archeologie

De Vestdijk is een historisch belangrijk punt. Gezien de geschiedenis is hier veel gebeurt, maar dat hier een gracht heeft gelegen is misschien nog wel het belangrijkst. Hoe de gracht precies heeft gelopen, waar de bruggen waren, etc. is belangrijk om de geschiedenis van Eindhoven te achterhalen. Vroeger werd alles in de gracht gedumpt, tegenwoordig mag dat niet meer maar vroeger was dit heel normaal. Tijdens de graafwerkzaamheden worden diverse spullen gevonden die vroeger in de gracht zijn gegooid, hieruit kunnen de archeologen belangrijke informatie aflezen hoe men in bepaalde tijden leefde.

Ondanks dat er al regelmatig onderzoek is geweest bij de Vestdijk naar de geschiedenis, zijn er toch nieuwe delen van de geschiedenis ontdekt. Er zijn 2 nieuwe lokaties ontdekt waarvan men in eerste instantie dacht dat hier bruggen hebben gelegen. Deze bruggen bevonden zich ook op plaatsen waarvan men niet wist dat er wegen liepen, na wat grondiger onderzoek bleek dit helaas niet zo te zijn. Ook is het fundament van het poortgebouw van het kasteel van Eindhoven blootgelegd. Het was al bekend dat dit fundament op deze plek lag, maar nu is ontdekt dat het fundament veel dieper was dan gedacht. Dit kan betekenen dat de poort een ophaalbrug heeft gehad, er werd altijd gedacht dat de brug een vaste brug was. Ook heeft men de loop van een deel van de oude Vest opnieuw moeten intekenen, de oude gracht was vroeger een brede gracht, later is deze deels gedemd tot een smallere sloot. Deze 2 fases zijn teruggevonden en konden nu goed ingetekend worden. Ook zijn er bij eerdere opgravingen bepaalde delen niet of niet geheel ingetekend, waar mogelijk is dit nu wel gedaan. Zodoende is er al veel meer bekend geworden van de geschiedenis van Eindhoven.

Één van de lokatie's waar mogelijk een brug heeft gestaan wordt hier opgegraven. Later blijkt dat de gevonden voorwerpen geen brug was, maar mogelijk een restant van een oude gracht die hier heeft gelopen.

Vervuiling onder de grond

Aangezien op de plek van de Vestdijk vroeger een gracht heeft gelopen, en hier veel rommel in gegooid is, is de grond vervuild. Op sommige plekken hebben fabrieken langs de Vest gestaan, op het stuk tussen de Ten Hagestraat en de Dommel zelfs op de plek van de Vestdijk zelf. Hierdoor is de grond sterk vervuild. Sommige delen zijn in de jaren 90 al grondig onderzocht voor archeologisch onderzoek, hier is de vervuiling ook gelijk aangepakt. Maar op veel delen van de Vestdijk is na de oorlog nooit zo diep als nu gegraven, dit houdt in dat als er vervuiling ligt, dit nog opgeruimd moet worden. Ook is het hierdoor minder goed bekend waar de vervuiling ligt, dit zorgt voor veel oponthoud voor het werk. Overal waar na de 2e wereld oorlog niet is gegraven, of niet zo diep, moet een explosievenexpert meekijken naar mogelijke explosieven. Deze zijn er tot nu toe geen gevonden.

Vooral op het stuk tussen de Ten Hagestraat en de Dommel is veel vervuiling aangetroffen, hierdoor is het werk flink vertraagd. De vervuilde grond moest compleet worden afgegraven, tijdens dit werk keken de archeologen en de bomexpert mee, gelijk 3 vliegen in 1 klap. Het grote nadeel van dit werk is dat dit door speciale teams gedaan moet worden, er moet speciale apparatuur komen om te zorgen dat de vervuiling niet verder gaat. De mensen die normaal bezig zijn de werkzaamheden uit te voeren kunnen nu niet verder. Pas nadat de vervuilde grond is afgevoerd, en nieuwe grond hiervoor in de plaats is gekomen kan er verder worden gewerkt aan de nieuwe Vestdijk.

De vervuilde grond afgraven is een hele klus.

Groen

Er wordt veel meer groen aangelegd op de Vestdijk

De Vestdijk is altijd een ongezellige drukke straat geweest, het gehele centrum heeft weinig groen. Tijd daar iets aan te doen. Meer groen zorgt niet alleen voor een gezelligere straat, maar zorgt ook voor een gezondere lucht. Ook zorgt groen voor meer verkoeling op straat, tijd om wat meer groen te plaatsen dus.

Er stonden al enkele bomen op de Vestdijk, maar deze stonden niet op de juiste plaats. Ook waren sommige bomen niet goed meer. Op de plek waar eerst bomen stonden moest ook een nieuw riool worden aangelegd, de bomen konden dus niet blijven staan. Tijdens de werkzaamheden is er veel meer ruimte gemaakt voor de bomen en planten die er moeten komen. De eerste bomen staan er al, en hebben al 1 zomer overleefd. Het plaatsen van bomen en planten ziet er gelijk al een stuk beter uit, je herkent de oude ongezellige straat niet meer terug.

De nieuwe bomen en planten zorgen al gelijk voor een mooiere straat.

Bestrating

De tegels worden aangetrilt zodat ze goed vast komen te liggen.

Uiteindelijk is het de bedoeling om de Vestdijk helemaal gelijk met de rest van het centrum in te richten, overal dezelfde inrichting geeft 1 centrum. Terijl het werk aan de Vestdijk al was gestart, was men nog bezig met het definitieve plan voor de inricht van het centrum te maken. De nieuwe tegels die in het centrum moeten komen te liggen was nog niet bekend, ook de definitieve kleur van het asfalt was nog niet besloten. Desondanks is het werk aan de Vestdijk toch begonnen. De oude tegels worden weer terug gelegd totdat de keuze voor de nieuwe tegels is gemaakt en er wordt overal grijs asfalt gelegd. Grijs is de kleur die in het basisontwerp is gekozen voor de hele inrichting, een neutrale tijdloze kleur.

Het nieuwe asfalt wordt gelegd.

De nieuwe toplaag voor de tegels in het centrum is bepaald met de kleuren van verschillende ondergronden van de stad.

In de tussentijd is er al een keuze gemaakt voor hoe de nieuwe tegels eruit moeten komen te zien, er is gekozen voor een frisse lichte kleur met de kleuren van de verschillende ondergronden van Eindhoven erin verwerkt. Deze verschillende kleuren worden als kiezels in de steen verwerkt. De toplaag is daarmee bekend, maar de onderlaag en afmetingen van de tegels moet nog worden bepaald. Hier wordt momenteel nog onderzoek naar gedaan.

Tijdens de werkzaamheden is gebleken dat de keuze van het fietspad niet goed was, de kleur grijs en het gebrek aan markering bleek onduidelijk te zijn voor veel automobilisten. Veel mensen wisten niet wat het fietspad was en wat de weg voor de automobilisten. Hieruit is besloten om de fietspaden te voorzien van markeringen waaruit duidelijk wordt dat het een fietspad is. Niet alleen de markeringen moet dit duidelijk maken, ook wordt de toplaag overal vervangen door een rode toplaag. Waar het fietspad al is aangelegd wordt dit nog aangepast, waar het fietspad nog moet worden aangelegd wordt direct een rode toplaag aangelegd.

De nieuwe rode toplaag ligt al op een deel van het fietspad.

60 uurs actie

Het asfalteren in de nachtelijke uren.

In augustus 2019 was de Ten Hagestraat in de richting van de parkeergarage van de Heuvel aan de beurt, aangezien de parkeergarage dan afgesloten zou zijn en hierbij mogelijke inkomstenderving voor parkeergarage en binnenstad zou komen, is besloten dit stuk in 60 uur tijd af te maken, Van zondagavond tot woensdagavond zou er non stop doorgewerkt worden om dit op tijd af te krijgen. Van te voren was er al een deel van het fietspad aangelegd, zodoende kon er tijd bespaart worden. Grondwerk was er niet veel, alles wat aan grondwerk gedaan moest worden was onder het fietspad. Verder moest de complete straat weggefreesd worden en alles opnieuw gelegd worden.

Het frezen van het oude asfalt in de avonduren.

Resultaat

Het resultaat is al op een groot stuk van de Vestdijk zichtbaar. Het is nog niet af, op sommige plekken moet nog wat groen geplaatst worden, maar al met al ziet de straat er nu al beter uit. Waar de Vestdijk eerst een ongezellige drukke straat was, is het nu veel aangenamer om er te verblijven. Het apparte fietspad, de smallere weg en het groen heeft veel goed gedaan in deze straat.

Of de hele verbouwing ook het gewenste effect heeft is nog afwachten. Pas als de Vestdijk helemaal open is kan pas gekeken worden of de lucht ook daadwerkelijk schoner is geworden. Ook zullen er meer aanpassingen in het centrum moeten worden gedaan, dit is nog maar het begin van de transformatie van het gehele centrum.

Het eindresultaat van de Vestdijk ziet er nu al prachtig uit.

Jasper Scheffers, Januari 2020